Bełczącki Robert Marek, Wszczęcie postępowania o uznanie orzeczenia sądu państwa obcego spoza Unii Europejskiej albo rozstrzygnięcia w sprawie cywilnej innego organu takiego państwa

Wszczęcie postępowania o uznanie orzeczenia sądu państwa obcego spoza Unii Europejskiej albo rozstrzygnięcia w sprawie cywilnej innego organu takiego państwa

Według art. 1145 k.p.c. orzeczenia sądów państw obcych wydane w sprawach cywilnych podlegają uznaniu z mocy prawa pod warunkiem, że nie istnieją przeszkody określone w art. 1146 k.p.c. W braku takich przeszkód orzeczenia zagranicznych sądów państwowych uznawane są automatycznie, bez potrzeby przeprowadzania odrębnego postępowania w przedmiocie uznania (postępowania delibacyjnego).

Na podstawie art. 1148 k.p.c. każdy, kto ma w tym interes prawny, może jednak wystąpić do sądu z wnioskiem o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu, wszczynając postępowanie delibacyjne w celu uzyskania wiążącego postanowienia sądu w przedmiocie uznania. Niemniej ustalenia takiego, jeśli stanowić ma przesłankę rozstrzygnięcia, dokonać można także w ramach innego postępowania, bez konieczności uzyskiwania postanowienia sądu w przedmiocie uznania (por. Uznanie orzeczenia sądu państwa obcego spoza Unii Europejskiej bez przeprowadzania postępowania delibacyjnego).

Uznaniu podlegają również orzeczenia sądów państw obcych nadające się do wykonania w drodze egzekucji. Jeśli jednak na podstawie takiego orzeczenia w Rzeczpospolitej Polskiej prowadzona ma być egzekucja, konieczne jest uzyskanie stwierdzenia jego wykonalności (por. Wszczęcie postępowania o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu państwa obcego spoza Unii Europejskiej).

Należy pamiętać, że regulacja uznawania orzeczeń sądów państw obcych zawarta w kodeksie postępowania cywilnego znajduje zastosowanie, jeśli brak w tym zakresie obowiązującego Rzeczpospolitą Polską prawa międzynarodowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2000 r., I CKN 372/98, OSNC 2000, nr 9, poz. 156, LEX nr 40486), w tym prawa wspólnotowego Unii Europejskiej (por. Wszczęcie postępowania o ustalenie, że nie zachodzą podstawy do odmowy uznania orzeczenia sądu innego państwa członkowskiego UE na podstawie przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012

Ustalenie, że nie zachodzą podstawy do odmowy uznania orzeczenia sądu innego państwa członkowskiego UE na podstawie przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 bez przeprowadzania odrębnego postępowania

Wszczęcie postępowania o uznanie orzeczenia sądu państwa obcego wydanego w postępowaniu sądowym wszczętym przed dniem 10 stycznia 2015 roku na podstawie przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001

Uznanie orzeczenia sądu państwa obcego wydanego w postępowaniu sądowym wszczętym przed dniem 10 stycznia 2015 roku na podstawie przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 bez przeprowadzania odrębnego postępowania

Wszczęcie postępowania o uznanie orzeczenia sądu państwa obcego wydanego w postępowaniu sądowym wszczętym przed dniem 1 sierpnia 2022 roku na podstawie przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003

Uznanie orzeczenia sądu państwa obcego wydanego w postępowaniu sądowym wszczętym przed dniem 1 sierpnia 2022 roku na podstawie przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 bez przeprowadzania odrębnego postępowania

Wszczęcie postępowania o uznanie orzeczenia sądu państwa obcego na podstawie przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009

Uznanie orzeczenia sądu państwa obcego na podstawie przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 bez przeprowadzania odrębnego postępowania.

Na podstawie art. 1149¹ k.p.c. przepisy regulujące uznanie orzeczeń sądów państw obcych stosuje się odpowiednio do rozstrzygnięć innych organów państw obcych wydanych w sprawach cywilnych. Przed wprowadzeniem tego przepisu dopuszczalność uznawania takich rozstrzygnięć przyjmowano w judykaturze Sądu Najwyższego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 1983 r., II CR 278/83, OSNC 1984, nr 4, poz. 61, LEX nr 2936; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 1982 r., I CR 386/82, LEX nr 8489). Uznaniu na tej podstawie podlegają nie tylko rozstrzygnięcia pochodzące spoza obszaru prawnego Unii Europejskiej, ale także z tego obszaru w tych przypadkach, gdy zastosowania nie znajdują przepisy prawa wspólnotowego (tj. rozporządzenie PE i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (wersja przekształcona), rozporządzenie PE i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego, rozporządzenie Rady (UE) 2019/1111 z dnia 25 czerwca 2019 r. w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę (wersja przekształcona), rozporządzenie Rady nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych, rozporządzenie PE i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego (wersja przekształcona), rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych, rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń w sprawach małżeńskich i sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz o uchyleniu rozporządzenia nr 1347/2000, rozporządzenie Rady (WE) nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego). Jeśli chodzi o uznawanie orzeczeń sądowych na gruncie rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 - por. K. Weitz, Europejskie prawo procesowe cywilne [w:] Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, red. A. Wróbel, Lex.

Pojęcie orzeczenia w rozumieniu art. 1145 k.p.c. obejmuje nie tylko takie rozstrzygnięcia sądu obcego, które co do swej formy odpowiadają orzeczeniom przewidzianym w prawie polskim, ale wszelkiego rodzaju rozstrzygnięcia, które według prawa obcego wywołują pozaprocesowe skutki prawne, takie jak orzeczenia sądu według prawa polskiego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1977 r., I CR 9/77, OSNC 1978, nr 9, poz. 162, LEX nr 2232).

W rachubę wchodzi uznanie zagranicznego orzeczenia wydanego w postępowaniu karnym, ale tylko w części dotyczącej rozstrzygnięcia o roszczeniach cywilnych (por. P. Rylski, Komentarz do art. 1145 k.p.c. [w:] red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Lex).

Uznaniu nie podlegają natomiast orzeczenia rozstrzygające jedynie kwestie procesowe, których znaczenie nie wykracza poza dane postępowanie.

Ponadto wyrok sądu zagranicznego oddalający skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego nie podlega uznaniu na podstawie art. 1145 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2009 r., I CSK 159/09, OSNC-ZD 2010, nr 3, poz. 71, LEX nr 551848).

Uznaniu nie podlega ugoda zawarta przed zagranicznym sądem ani ugoda zatwierdzona przez taki sąd, co jednak nie oznacza, że sąd krajowy nie może oceniać skutków prawnych ugody jako przesłanki rozstrzygnięcia. Jeśli ugoda nadaje się do wykonania w drodze egzekucji, może zostać stwierdzona jej wykonalność na podstawie art. 1152 k.p.c.

Według art. 1148 § 1 k.p.c. wniosek o ustalenie, że orzeczenie sądu obcego podlega albo nie podlega uznaniu, zgłosić może każdy, kto ma w tym interes prawny.

Strony zagranicznego postępowania oraz ich następcy prawni, a ponadto inne podmioty biorące udział w postępowaniu, m.in. jako interwenienci, legitymowane są do zgłoszenia wniosku bez potrzeby wskazania w konkretny sposób interesu prawnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 1978 r., IV CR 242/78, OSNC 1979, nr 6, poz. 120, LEX nr 2334). W przypadku pozostałych podmiotów interes prawny pełni funkcję legitymacyjną. Zachodzi więc potrzeba podania okoliczności usprawiedliwiających istnienie takiego interesu oraz dowodów na ich poparcie. W konkretnym przypadku wnioskodawca może być jedynym uczestnikiem postępowania delibacyjnego (por. P. Rylski, Komentarz do art. 1148 k.p.c. [w:] red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Lex).

Wniosek spełniać musi wymagania przewidziane dla pisma procesowego (art. 126, 126¹ oraz 128 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

Według art. 1148 § 2 w zw. z art. 1147 k.p.c. do wniosku o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega uznaniu, należy dołączyć urzędowy odpis orzeczenia oraz dokument stwierdzający, że orzeczenie jest prawomocne, chyba że prawomocność orzeczenia wynika z jego treści, a ponadto uwierzytelniony przekład tych dokumentów na język polski. W przypadku, gdy orzeczenie podlegające uznaniu wydane zostało w postępowaniu, w którym pozwany nie wdał się w spór co do istoty sprawy, do wniosku należy również dołączyć dokument stwierdzający, że pismo wszczynające postępowanie zostało pozwanemu doręczone oraz uwierzytelniony przekład tego dokumentu na język polski.

Z kolei do wniosku o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego nie podlega uznaniu, dołączyć należy urzędowy odpis orzeczenia wraz z jego uwierzytelnionym przekładem na język polski (art. 1148 § 2 k.p.c.).

Przedłożenie dokumentów wymienionych w art. 1147 i 1148 § 2 k.p.c. uznaje się za wymaganie formalne wniosku, chociaż stanowi także merytoryczną przesłankę uznania orzeczenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1977 r., II CZ 45/77, OSNC 1978, nr 3, poz. 51, LEX nr 2168; zawarty w nim pogląd aktualny jest nie tylko w odniesieniu do dokumentu stwierdzającego prawomocność zagranicznego orzeczenia).

Dokument stwierdzający, że orzeczenie podlegające uznaniu jest prawomocne, przedstawiany w przypadku, gdy prawomocność nie wynika z treści tego orzeczenia, powinien pochodzić od sądu lub innego organu, właściwego według prawa państwa obcego. Jeśli jednak prawo obce nie przewiduje wydania dokumentu stwierdzającego prawomocność orzeczenia, fakt jego prawomocności może zostać wykazany w inny sposób, w szczególności na podstawie art. 51a p.u.s.p. - dawniej art. 1143 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2013 r., I CSK 451/12, LEX nr 1396078; poprzednio przyjmowano jednak, że wyłącznym dowodem prawomocności orzeczenia podlegającego uznaniu jest stwierdzenie prawomocności przez sąd lub inny właściwy organ państwa obcego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1982 r., IV CR 458/81, OSP 1983, z. 6, poz. 123, LEX nr 5164; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1987 r., II CZ 61/87 OSNC 1988, nr 11, poz. 162, LEX nr 3404).

Wniosek podlega opłacie sądowej określonej w art. 24 ust. 1 pkt 1 u.k.s.c.

Przeszkody do uznania wymienione w art. 1146 § 1 k.p.c. brane są przez sąd pod rozwagę z urzędu, niezależnie od wniosków i zarzutów uczestników (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 1990 r., I CR 415/90, OSP 1992, z. 3, poz. 68, LEX nr 5326; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2006 r., I CSK 18/06, LEX nr 196362). W przypadkach mogących budzić wątpliwości warto więc już we wniosku wskazać na okoliczności przemawiające za przyjęciem, że przeszkody do uznania nie zachodzą.

Jeśli zagraniczne orzeczenie nadaje się do wykonania w drodze egzekucji, wniosek o ustalenie, że podlega ono uznaniu, może być połączony z wnioskiem o stwierdzenie jego wykonalności, zwłaszcza że przeszkody do uznania są także przeszkodami do stwierdzenia wykonalności (por. art. 1150 k.p.c.). Z rozpoznaniem wniosku o stwierdzenie wykonalności sąd nie będzie czekał do chwili uprawomocnienia się postanowienia ustalającego, że zagraniczne orzeczenie podlega uznaniu. Wnioski rozpoznane zostaną łącznie, jeśli sąd będzie właściwy zarówno według art. 1148¹ § 1 k.p.c., jak i art. 1151¹ § 1 k.p.c.