Dauter Bogusław, Wydanie zarządzenia

Wydanie zarządzenia

Zarządzenie jest oświadczeniem woli organu sądowego, niebędącym - w odróżnieniu od orzeczeń sądowych - aktem wymiaru sprawiedliwości, ponieważ nie rozstrzyga ono sporów prawnych. W każdym zarządzeniu występuje element decyzyjny, który nie odnosi się do rozstrzygnięcia rozpoznawanej przez sąd sprawy, ale dotyczy sędziowskiego kierownictwa postępowaniem, mającego zapewnić sprawny jego przebieg. Prawidłowe formułowanie zarządzeń ma istotne znaczenie dla sprawnego i rzetelnego dokonania przez sąd kontroli zaskarżonego aktu lub innej czynności z zakresu administracji publicznej. Roli zarządzeń nie należy jednak sprowadzać wyłącznie do formalnej, technicznej, organizacyjnej, czy administracyjnej, skoro niektóre z zarządzeń zostały zrównane z postanowieniami w zakresie dopuszczalności wniesienia zażalenia, a w swych skutkach nawet z prawomocnym orzeczeniem sądu (zob. W. Piątek, Zarządzenia w postępowaniu sądowoadministracyjnym, ZNSA 2012, nr 6, s. 52).

Zarządzenia wydawane są przez: przewodniczącego wydziału lub wyznaczonego sędziego (art. 49 § 2, art. 57 § 3, art. 62 pkt 1, art. 84, art. 218, art. 220 § 1, art. 234 § 2, art. 294 p.p.s.a.), przewodniczącego składu orzekającego (art. 101 § 1 pkt 2, art. 103 p.p.s.a.), referendarza sądowego (art. 49 § 1, 2 i 4, art. 79 § 2, art. 234 § 2 i 4, art. 258 § 1-2, art. 286 § 1) oraz prezesa sądu (art. 68 § 1, art. 141 § 2a p.p.s.a., § 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu umarzania, odraczania i rozkładania na raty oraz cofania odroczenia lub rozłożenia na raty nieuiszczonych należności sądowych orzeczonych w postępowaniu przed sądem administracyjnym, Dz. U. Nr 221, poz. 2194).

Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi stanowi, że do zarządzeń przewodniczącego stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 10 działu III zatytułowanego „Orzeczenia sądowe” (art. 167 p.p.s.a.). Ponadto w związku z nowelizacją p.p.s.a., dokonaną na mocy ustawy z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2015 r., poz. 658) w art. 167a p.p.s.a. wskazano, że do zarządzeń referendarza sądowego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zarządzeń przewodniczącego i uregulowano w tym przepisie tryb wzruszania zarządzeń referendarskich (szerzej zob. procedurę Sprzeciw od zarządzeń i postanowień referendarza sądowego - tryb ogólny).

Przepisów o orzeczeniach nie stosuje się natomiast do tych zarządzeń, co do których ustawa inaczej reguluje określone kwestie, np. do zarządzeń porządkowych wydawanych w toku rozprawy, od których przysługuje odwołanie do sądu (zob. J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2010, s. 389).

Zarządzenie może mieć charakter wewnętrzny, w szczególności zostać skierowane do sekretariatu (np. w zakresie wpisania sprawy do repertorium, skompletowania akt niezbędnych do rozpoznania sprawy, powiadomienia o kolejnym terminie rozprawy na właściwy adres itp.). Zarządzenie może też zostać skierowane do stron czy uczestników postępowania (np. wzywające do uiszczenia wpisu sądowego, czy do uzupełnienia innych braków formalnych pisma).

W procedurze omówiono w sposób ogólny wydanie zarządzenia przez jeden z ww. organów sądowych, przy czym jako sytuację odniesienia potraktowano przede wszystkim wydanie zarządzenia skierowanego do stron lub uczestników postępowania. Procedura nie dotyczy tzw. „zarządzeń sądu”, o których mowa w art. 81, art. 91 § 3, art. 96 § 1, art. 111 § 1 i 2, art. 296 § 1 p.p.s.a., a które stanowią w istocie postanowienia. Wydawanie zarządzeń należy bowiem do ww. organów sądowych o charakterze jednoosobowym, sąd natomiast wydaje postanowienia, jeżeli ustawa nie przewiduje wydania wyroku (art. 160 p.p.s.a.).

Zarządzenia wydawane są przez jednoosobowe organy sądowe: prezesa sądu, przewodniczącego wydziału, wyznaczonego sędziego, przewodniczącego składu orzekającego, referendarza sądowego. Niejudykacyjne kompetencje tego ostatniego organu w zakresie organizacji postępowania uległy znacznemu poszerzeniu w związku z nowelizacją p.p.s.a., dokonaną na mocy ww. ustawy z dnia 9 kwietnia 2015 r. Do czasu nowelizacji p.p.s.a. czynności referendarzy sądowych w postępowaniu sądowoadministracyjnym ograniczały się do prowadzenia postępowań mediacyjnych na podstawie art. 116 § 1 p.p.s.a., która to instytucja ma marginalne zastosowanie, oraz wykonywania czynności z zakresu prawa pomocy na podstawie art. 258 p.p.s.a. Obecnie kompetencje referendarzy sądowych obejmują szereg dalszych czynności nieorzeczniczych, wśród których w kontekście niniejszego opracowania wymienić należy zwłaszcza wzywanie strony do uzupełnienia lub poprawienia pisma, które nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych (art. 49 § 1 i 4 p.p.s.a.), wydawanie zarządzeń o pozostawieniu pisma bez rozpoznania w przypadku jego nieuzupelnienia lub niepoprawienia przez stronę (art. 49 § 2 i 4 p.p.s.a.), czy wzywanie o uiszczenie i zarządzanie ściągnięcia od strony opłaty kancelaryjnej (art. 234 § 2 i 4 p.p.s.a.) (szerzej por. M. Szwast, Granice przekazywania kompetencji referendarzom sądowym w postępowaniu sądowoadministracyjnym, ZNSA 2014, nr 4, s. 67 i n.). Z mocy art. 2 ustawy nowelizującej, nowe kompetencje referendarzy rozciągają się także na postępowania wszczęte przed 15.08.2015 r.