Kędziora Robert, Wyłączenie członka organu kolegialnego

Wyłączenie członka organu kolegialnego

Konieczność szczególnej regulacji w zakresie wyłączenia członka organu kolegialnego (art. 27 k.p.a.) w stosunku do unormowań dotyczących pracownika organu (art. 24 k.p.a.) znajduje uzasadnienie co najmniej z trzech powodów. Po pierwsze, członek organu kolegialnego nie zawsze jest pracownikiem organu; po drugie, wyłączenie członka organu kolegialnego skutkować może utratą wymaganego dla danego organu kworum; po trzecie, z uwagi na rozpatrywanie spraw in pleno wyłączenie członka organu kolegialnego zasadniczo nie wiąże się z koniecznością wyznaczania innego członka do sprawy.

Powyższe okoliczności zostały przez ustawodawcę uwzględnione w ramach art. 27 k.p.a., aczkolwiek pozytywnie należy ocenić fakt, że same przyczyny wyłączenia są tu w zasadzie identyczne jak w przypadku pracownika. Przepis art. 27 § 1 k.p.a. odsyła w tym zakresie do art. 24 § 1 i 3 k.p.a. Wprawdzie art. 27 k.p.a. nie przewiduje odesłania do art. 24 § 2 k.p.a., wskazującego, że powody wyłączenia od udziału w sprawie trwają także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli, jednak taki stan rzeczy trzeba uznać za lukę, którą na etapie wykładni należy uzupełnić analogią do przepisów dotyczących wyłączenia pracownika (podobnie J. Borkowski (w:) Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, B. Adamiak, J. Borkowski (red.), Warszawa 2008, s. 216).

Podobnie jak w przypadku przepisów dotyczących wyłączenia pracownika, art. 27 k.p.a. należy interpretować możliwie szeroko, albowiem jest on instrumentem realizacji wartości o zasadniczym znaczeniu dla postępowania administracyjnego, tj. zasady prawdy obiektywnej (art. 7 k.p.a.) i zasady budzenia zaufania do organów władzy publicznej (art. 8 k.p.a.).

W świetle przepisów k.p.a. obojętne jest źródło pochodzenia wiadomości o istnieniu przyczyny uzasadniającej wyłączenie członka organu kolegialnego. Wiadomość taka może przede wszystkim zostać pozyskana z urzędu (np. przewodniczący lub członek organu kolegialnego zauważy bliską zażyłość strony z innym członkiem tego organu). Wydaje się, że działaniem z urzędu będzie także podjęcie odpowiednich czynności na żądanie bezpośrednio zainteresowanego członka, chociaż zdaje się temu przeczyć gramatyczna formuła art. 27 § 1 zd. drugie k.p.a., stanowiąca o wyłączeniu „na wniosek strony, członka organu kolegialnego albo z urzędu”. Tym niemniej nie można stracić z pola widzenia, że takie „żądanie” jest w istocie sygnałem o charakterze wewnętrznym (pochodzącym ze struktur organu kolegialnego), co sugerowałoby i w takiej sytuacji działanie na zasadzie oficjalności. Najistotniejsze jest, by w przypadku jakiegokolwiek sygnału przeprowadzić wewnętrzne czynności wyjaśniające, mające na celu ustalenie, czy w konkretnej sprawie administracyjnej rzeczywiście zachodzi przesłanka wyłączenia. Wydanie decyzji w warunkach, gdy nie została w pełni wyjaśniona kwestia zasadności wniosku o wyłączenie stanowi naruszenie art. 7 i art. 8 k.p.a. i skutkuje koniecznością uchylenia decyzji (wyrok NSA z dnia 13 grudnia 2007 r., I OSK 318/07, LEX nr 470179). Czynności wyjaśniające prowadzone powinny być zawsze według tego samego schematu, niezależnie od okoliczności, czy prowadzi się je na żądanie czy też z urzędu.

Wprawdzie o możliwości złożenia przez stronę żądania wyłączenia członka organu stanowi wprost tylko art. 27 § 1 zd. drugie k.p.a. (traktujący o wyłączeniu w sytuacji określonej w art. 24 § 3 k.p.a.), to jednak w aspekcie celowościowym nie ma żadnych podstaw, by odmówić stronie prawa do składania takiego żądania także w przypadku okoliczności określonych w art. 24 § 1 k.p.a. Taka forma aktywności mieści się także w przyznanym stronie mocą art. 10 k.p.a. prawie do szeroko rozumianego czynnego udziału w postępowaniu. Wydanie decyzji w warunkach, gdy nie została w pełni wyjaśniona kwestia zasadności wniosku o wyłączenie pracownika stanowi naruszenie art. 7 i art. 8 k.p.a. i skutkuje koniecznością uchylenia decyzji (wyrok NSA z dnia 13 grudnia 2007 r., I OSK 318/07, LEX nr 470179). Czynności wyjaśniające prowadzone powinny być zawsze według tego samego schematu, niezależnie od okoliczności, czy prowadzi się je na żądanie czy też z urzędu.