Stefański Ryszard A., Zatrzymanie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa przy użyciu przemocy

Zatrzymanie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa przy użyciu przemocy

Zatrzymanie jest fakultatywne lub obligatoryjne. W pierwszym wypadku ocena, czy zatrzymać określoną osobę jest pozostawiona do uznania uprawnionego organu. W razie zaistnienia przesłanek do zatrzymania, organ ten ocenia, czy jest ono celowe. Dotyczy to zatrzymania każdego sprawcy, jak i sprawcy przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej. Obligatoryjne jest zatrzymanie osoby podejrzanej, co do której istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo przy użyciu broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa, że ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi (art. 244 § 1b k.p.k.).

Warunkiem zatrzymania sprawcy przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej jest uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej. Możliwość ta jest ograniczona do wąskiej grupy przestępstw, charakteryzujących się sposobem zachowania sprawcy w postaci używania przemocy oraz do wypadków, gdy pokrzywdzonym jest osoba wspólnie zamieszkująca ze sprawcą.

Przestępstwem z użyciem przemocy jest każde przestępstwo popełnione z zastosowaniem przemoc, niezależnie od tego, czy należy ona do jego znamion, czy też leży poza ich zakresem. Ustawa eksponuje sposób działania, nie wiążąc go ze znamionami przestępstwa. Ustawodawca odwołuje się do sposobu realizacji określonych przestępstw, a więc do ustaleń faktycznych określających konkretny sposób działania sprawcy. Przestępstwem takim jest nie tylko przestępstwo, do którego znamion należy przemoc, np. przewidziane w art. 191, art. 280 k.k., ale też każde, którego dopuszczono się, stosując przemoc, np. określone z art. 156, art. 157, art. 207 k.k. Przemocą są wszelkie formy fizycznego oddziaływania. Istotne jest użycie siły fizycznej bez względu na jej intensywność. Chodzi o przymus wywarty za pomocą „siły fizycznej” (vis absoluta), w odróżnieniu od przymusu psychicznego (vis compulsiva), który może być wywołany tylko za pomocą groźby bezprawnej.

Osobą wspólnie zamieszkującą z oskarżonym jest osoba zajmująca razem z nim ten sam lokal mieszkalny, którym jest pomieszczenie służące zaspakajaniu potrzeb mieszkaniowych ludzi, a więc do takie, który powszechnie określane jest mianem mieszkania. Mieszkanie jest synonimem lokalu.

Istnienie uzasadnionego przypuszczenia, że osoba podejrzana popełniła przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, nie jest wystarczające do jej zatrzymania, a konieczne jest jeszcze, by zachodziła obawa, że osoba ta ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby. Chodzi o negatywną prognozę co do zachowania tej osoby, wyrażającą się w obawie, że znów dopuści się przestępstwa wobec tej osoby i to z użyciem przemocy. Obawa ta musi być uzasadniona określonymi okolicznościami. Ma bowiem być realna, a nie potencjalna. Konieczne jest wystąpienie konkretnych okoliczności, wskazujących, że osoba zatrzymana może popełnić ponownie przestępstwo z użyciem przemocy i to wobec tego samego pokrzywdzonego, który wspólnie z nią zamieszkuje.

Obligatoryjnie zatrzymaniu podlega osoba, co do której istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej przy użyciu broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa, że ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi użycie broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu przy popełnieniu przestępstwa. Ich użycie może polegać na oddaniu strzału z broni palnej, zadaniu ciosu nożem, chociaż niekonieczne jest spowodowanie ujemnych następstw. Nie wystarczy samo demonstrowanie ich posiadania, np. trzymanie ich w rękach, gdyż wówczas w grę wchodzi posługiwanie się, a nie użycie. Pojęcie broń palna jest zdefiniowane w art. 7 i 4 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji. Innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem jest każdy przedmiot, którego właściwości są równie niebezpieczne jak broń lub nóż. Zwrot „inny niebezpieczny przedmiot” wskazuje, że chodzi o przedmioty, które tak jak broń, czy nóż są - ze względu na swoje właściwości - niebezpieczne; niebezpieczeństwo tkwi w nich samych. Kryterium tej oceny są obiektywne cechy narzędzia, nadające mu charakter niebezpieczny bez względu na sposób użycia. Przedmiot ten musi być ustalony, bowiem tylko wówczas można dokonać właściwej oceny jego niebezpieczności. Nie może być uznane za nie takie narzędzie, które staje się niebezpieczne w razie użycia go w określony sposób.