Wiśniewski Jarosław T., Zawieszenie postępowania egzekucyjnego w razie stwierdzenia braku zdolności procesowej i przedstawiciela ustawowego dłużnika

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego w razie stwierdzenia braku zdolności procesowej i przedstawiciela ustawowego dłużnika

Obligatoryjna przyczyna zawieszenia postępowania z urzędu ze względu na konieczność reprezentowania dłużnika przez przedstawiciela ustawowego.

Zdolność procesowa to zdolność do podejmowania czynności procesowych. Przysługuje ona osobom fizycznym posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych, osobom prawnym oraz jednostkom organizacyjnym, niebędącym osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (art. 65 § 1 k.p.c.). Przesłanka braku zdolności procesowej może dotyczyć jedynie osób fizycznych, które są małoletnie bądź ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo, albowiem wszystkie inne podmioty, którym przyznano zdolność sądową, mają również zdolność procesową. Wyjątkowo osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych, tj. małoletnia, która ukończyła trzynaście lat lub ubezwłasnowolniona częściowo (art. 15 k.c.), może mieć zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności, których może dokonywać samodzielnie, np. w sprawach dotyczących umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (art. 20 k.c. w zw. z art. 65 § 2 k.p.c.).

Brak zdolności procesowej i przedstawiciela ustawowego uzasadnia zawieszenie postępowania, gdyż osoba fizyczna, niemająca zdolności procesowej, może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego (art. 66 k.p.c.).

W wypadku utraty zdolności procesowej przez dłużnika lub jego przedstawiciela ustawowego, jak również utraty przez przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela, dowodem potwierdzającym te okoliczności jest prawomocne postanowienie sądu, np. o całkowitym lub częściowym ubezwłasnowolnieniu dłużnika lub jego przedstawiciela ustawowego.

Informację o śmierci przedstawiciela ustawowego dłużnika organ egzekucyjny weryfikuje natomiast, zwracając się do właściwego urzędu stanu cywilnego o przesłanie odpisu skróconego aktu zgonu, chyba że dysponuje już stosownym odpisem aktu stanu cywilnego. Odpis skrócony aktu zgonu stanowi bowiem wyłączny dowód śmierci przedstawiciela ustawowego (art. 4 ustawy z 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego).

Na postanowienie komornika sądowego przysługuje skarga do sądu rejonowego (art. 767 k.p.c.). Patrz również Wniesienie skargi na czynności komornika

Na postanowienie sądu działającego jako organ egzekucyjny, jak i na postanowienie wydane w następstwie rozpoznania skargi na czynność komornika, przysługuje zażalenie (art. 828 k.p.c.). Zażalenie rozpoznaje sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, w składzie trzech sędziów, orzekając jako sąd drugiej instancji; przepis art. 394^1a § 3 k.p.c. stosuje się odpowiednio (art. 767⁴ § 1¹ k.p.c.) (z tym zastrzeżeniem, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich skład sądu jest co do zasady jednoosobowy (art. 15zzs¹ ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych); por. jednak uchwałę SN z dnia 26.04.2023, III PZP 6/22, LEX nr 3523123)).

Postępowanie podlega zawieszeniu bez względu na to, czy brak zdolności procesowej i przedstawiciela ustawowego wierzyciela istniał przed wszczęciem egzekucji, czy zaistniał dopiero w jej toku.

Z treści art. 818 § 2 k.p.c. wynika, że zawieszenie postępowania w takim wypadku nie ma mocy wstecznej i nie skutkuje koniecznością uchylenia dotychczasowych czynności.

Jeżeli więc organ egzekucyjny dowiaduje się o braku zdolności procesowej dłużnika bądź utracie przez niego takiej zdolności, a jednocześnie ma informację o ustanowieniu przedstawiciela ustawowego dla dłużnika, to powinien jedynie zawiadomić przedstawiciela ustawowego dłużnika o toczącym się postępowaniu, nie zawieszając postępowania. Od chwili zawiadomienia przedstawiciela ustawowego dłużnika o toczącym się postępowaniu, może on bowiem zaskarżyć postanowienia sądu oraz czynności komornika dokonane w czasie, kiedy dłużnik nie był przez niego reprezentowany. Przedstawiciel ustawowy dłużnika może również żądać powtórzenia czynności już dokonanych, gdy przy wykonywaniu czynności nastąpiło naruszenie praw dłużnika.

Skutki zawieszenia postępowania:

– wstrzymanie biegu terminów sądowych i ustawowych (art. 179 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.),

– organ egzekucyjny podejmuje jedynie czynności mające na celu podjęcie postępowania (art. 179 § 3 zd. pierwsze w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.),

– czynności stron, niezwiązane z podjęciem postępowania, nie wywołują skutków, aż do chwili podjęcia postępowania (art. 179 § 3 zd. drugie w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

Wszystkie czynności egzekucyjne pozostają natomiast w mocy (np. dokonane zajęcia ruchomości, nieruchomości bądź wierzytelności z rachunku bankowego), a jedynie wyjątkowo mogą zostać powtórzone w wypadkach przewidzianych w art. 818 § 2 k.p.c.